هندوانه‌ی ابوجهل، با نام علمی «Colocynth»، میوه‌ای است که به نام‌های مختلفی در دنیا خوانده می‌شود و خواص بسیاری را در طب سنتی به آن نسبت می‌دهند؛ سیب تلخ، گیاه حنظل، خیار تلخ و … . از این گیاه برای درمان دیابت، فشار خون و کلسترول بالا، چربی خون، یبوست و سل استفاده می‌شود. همچنین در محصولات ترکیبی برای درمان بیماری‌های کبدی و کیسه‌ی صفرا کاربرد دارد. اعمال روغن حنظل بر روی پوست می‌تواند درد‌های عصبی مبتلایان به دیابت را آرام کند. دانه‌های این میوه نیز در برخی مناطق در نان مصرف می‌شود. ما در این مطلب به بررسی فواید این گیاه، به ویژه خواص روغن حنظل پرداخته‌ایم.
خواص روغن حنظل
گیاه حنظل حاوی مواد شیمیایی به نام «کوکربیتاسین» است؛ ماده‌ای که برای غشاهای مخاطی از جمله غشار معده و روده بسیار تحریک کننده است. بدین ترتیب، علی‌رغم مضراتی که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، مصرف این گیاه به اشکال مختلف از جمله جوشانده، مصرف خوراکی یا موضعی روغن آن براساس طب گیاهی و سنتی ایرانی می‌تواند خواصی را در پی داشته باشد. از جمله این خواص در ادامه آمده است.
کمک به درمان دیابت
به نظر می‌رسد مصرف روزانه‌ی 1 گرم حنظل می‌تواند قند خون را، در مبتلایان به دیابت که داروی دیابت مصرف می‌کنند کاهش دهد. اما باید توجه داشت که خطرات بالقوه‌ی ناشی از مصرف دوز بالای این گیاه و عصاره‌ی آن ممکن است بیش از خواص آن باشند. تحقیقات علمی حاکی از آنند که مصرف حنظل در دوزهای پایین، قند خون را مقدار کمی در افراد دیابتی کاهش می‌دهد. اما این مزیت برای متعادل کردن قند خون در این افراد کافی نیست.
درمان درد عصبی در مبتلایان به دیابت (نوروپاتی دیابتی)
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از روغن حنظل روی پاها می‌تواند موجب کاهش درد در افراد مبتلا به درد عصبی ناشی از دیابت شود. بیماری دیابت یکی از شایع‌ترین مشکلات در سراسر جهان، و تعداد مبتلایان به آن رو به افزایش است. نوروپاتی محیطی، یکی از عوارض ميكرو واسكولار(تخریب رگهای خونی کوچک نظیر مویرگ ها) ناشی از دیابت است که بر کیفیت خواب، درد و کیفیت کلی زندگی فرد اثرات منفی می‌گذارد. مطالعات نشان می‌دهند که ماساژ بدن با استفاده از روغن حنظل می‌تواند برای افرادی که به این مشکلات دچار هستند بسیار مفید باشد؛ رویکردی موثر و کم هزینه برای تسکین درد.
کاهش کلسترول و چربی خون
براساس برخی مطالعات انجام شده، مصرف گیاه حنظل می‌تواند سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید را در افرادی که این چربی‌ها در خون آن‌ها بالاست، را کاهش دهد. اگرچه نتایج مصرف حنظل در میان این بیماران بسیار متفاوت بوده‌است. همچنین به نظر می‌رسد مصرف آن موجب کاهش سطح LDL (کلسترول بد) یا افزایش HDL (کلسترول خوب) نمی‌شود.
مشاهده قیمت ← روغن حنظل جواهر
سایر خواص روغن حنظل یا خود گیاه عبارتند از:
- کمک به درمان یبوست
- کمک به درمان مشکلات کیسه صفرا
- کمک به درمان مشکلات کبدی
- و سایر شرایط
عوارض جانبی و هشدارها
مصرف خوراکی روغن حنظل و خود گیاه به اشکال دیگر اکیدا از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا منع شده است. مصرف مقدار کمی از عصاره‌ی این گیاه می‌تواند موجب سوزش شدید معده و روده، اسهال خونی، آسیب کلیوی، ادرار خونی و عدم توانایی در ادرار کردن گردد. عوارض جانبی دیگر شامل تشنج، فلج و مرگ است. تنها در اثر مصرف کمتر از 2 گرم پودر حنظل مرگ و میر گزارش شده است. اما مصرف موضعی روغن حنظل به صورت رقیق شده در روغن کنجد، به احتمال بالا ایمن و بدون عوارض جانبی خواهد بود.
زنان باردار و شیرده، باید اکیدا از مصرف روغن حنظل و هر شکلی از این گیاه اجتناب کنند. افراد مبتلا به دیابت، درصورتی که تصمیم دارند جهت کاهش قند خون از روغن حنظل استفاده کنند، لازم است مراقب علائم قند خون پایین باشند و مدام سطح قند خود را اندازه‌گیری نمایند. همچنین مصرف حنظل می‌تواند در حین یا بعد از عمل جراحی با کنترل قند خون تداخل داشته باشد. در نتیجه حداقل 2 هفته قبل و بعد از جراحی برنامه ریزی شده، مصرف را قطع نمایید.
سوالات متداول
مصرف حنظل تا چه میزان بی‌خطر است؟
مقدار دوز مناسب حنظل به عوامل مختلفی از جمله سن کاربر، سابقه‌ی پزشکی و موارد دیگر بستگی دارد. در حال حاضر، اطلاعات علمی کافی در رابطه با تعیین مقدار مناسب این گیاه و روغن آن در دست نیست. بنابراین به خاطر داشته باشید که هر محصول گیاهی لزوما بی‌خطر نیست و قبل از استفاده حتما باید با پزشک مشورت شده و از دستور‌العمل‌های ارائه شده در بسته‌بندی محصول پیروی کرد.
آیا مصرف خمیر حنظل خواص ضد میکروبی دارد؟
در مطالعاتی که روی خمیر حنظل انجام شده است، خواص ضد میکروبی این ماده بر روی 30 گونه باکتری و 5 نوع قارچ مورد بررسی قرار گرفته‌است. هیچ یک از کشت‌های باکتریایی یا قارچی مورد استفاده در این این آزمایش، حساسیتی نسبت به این عصاره نشان ندادند.
تحقیقات نشان می‌دهند که عصاره‌ی گیاه حنظل می‌تواند بسیار سمی باشند و مصرف خوراکی آن بافت کبد، کلیه و قلب را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. در ازمایشی که بر روی موش‌ها انجام شد، 100 درصد مرگ طی 4 روز اعلام شده‌است. در نتیجه از مصرف خوراکی خودسرانه‌ی این گیاه، در هر شکلی از آن اکیدا خودداری کنید.
جمع بندی
آنچه خواندید مروری کلی بر خواص روغن حنظل از دیدگاه علمی بود. به گفته‌ی اطبای اسلامی و سنتی مصرف این روغن می‌توان خواص زیادی در بر داشته باشند و برخی ترکیب این گیاه با سایر مواد اولیه را بی‌خطر و مناسب می‌دانند. آنچه می‌توان با اطمینان گفت، این است که بر اساس برخی مطالعات مصرف موضعی روغن حنظل بر روی پا می‌تواند درد ناشی از بیماری دیابت را تا حد زیادی تسکین دهد و از اثرات عوارض ميكرو واسكولار بکاهد. خوشبختانه همانطور که گفته شد، مصرف موضعی روغن این گیاه بی‌خطر است (قبل از مصرف مقداری از آن را روی بازو تست کنید تا از عدم آلرژی اطمینان حاصل شود). در نتیجه، با توجه به اینکه در حال حاظر مطالعات کافی بر روی این گیاه و عصاره‌ی آن و همچنین اثراتی که بر روی بدن در پی دارد در دست نیست، لازم است پیش از مصرف به هر شکلی حتما با یک پزشک یا داروساز مشورت نمایید. در صورتیکه تا به حال از روغن حنظل استفاده کرده‌اید، یا تخصصی در این زمینه دارید، نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.